Τί είδους ενημέρωση θέλετε;

(Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στο auto-internet.gr στις 27/10) Ζούμε σε μία εποχή όπου η ενημέρωση έχει περάσει σε μια νέα φάση, όχι τόσο λόγω της μαζικότητας που προσφέρει το Internet (ακόμα πιο μαζική είναι εδώ και πολλά χρόνια η τηλεόραση, που μπαίνει σε κάθε σπίτι), όσο λόγω της αλλαγής στην διαχείριση της είδησης και στην επιλογή των ανθρώπων που την προσφέρουν. Η αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων δεν είναι νέο φαινόμενο, πάντα υπήρχαν οι σκεπτικιστές που αμφισβητούσαν την αντικειμενικότητα πολλών ή ακόμα και όλων των μέσων. Το γεγονός όμως ότι οι έρευνες δείχνουν πλέον ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων δηλώνει πως ενημερώνεται από το... Facebook (ό,τι πιο αναξιόπιστο υπάρχει δηλαδή αυτήν τη στιγμή στο δημόσιο λόγο) δείχνει ότι υπάρχει ένα γενικότερο και μάλιστα αμφίδρομο πρόβλημα. Αν και όντως υπάρχουν δηλαδή μέσα και δημοσιογράφοι που δεν έχουν ως πρώτη προτεραιότητα την αντικειμενική προβολή της πληροφορίας, υπάρχει από την άλλη πλευρά κι ένα μεγάλο μέρος του κοινού που δεν ενδιαφέρεται για την αντικειμενική προβολή της πληροφορίας!

Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Πρώτον, υπάρχει -κι αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο αλλά υπήρχε πάντα- το στοιχείο της προκατάληψης σε πολλούς αναγνώστες, ακροατές, θεατές, που δεν ψάχνουν για κάποιον που να τους λέει την αλήθεια, αλλά για κάποιον που να τους λέει αυτό που θέλουν να ακούσουν, αυτό που ακούγεται ευχάριστα στα αυτιά τους! Αυτό δεν ισχύει μόνο στην πολιτική, ισχύει σε κάθε τομέα της ενημέρωσης και στη μνήμη μου υπάρχουν ακόμα πολλές περιπτώσεις τηλεφωνημάτων από αναγνώστες σε περιοδικά αυτοκινήτου, που ζητούσαν συμβουλή για την αγορά που ήθελαν να κάνουν και τελικά από το συζήτηση διαπίστωνες ότι απλά ήθελαν να επιβεβαιώσεις την επιλογή που ήδη είχαν κάνει στο μυαλό τους! Στις πιο ακραίες περιπτώσεις μάλιστα, όταν προσπαθούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε προς κατεύθυνση που ήταν αντίθετη με αυτήν την επιλογή τους ή έστω να προβάλουμε και κάποια αναντιστοιχία με τις ανάγκες που οι ίδιοι είχαν περιγράψει, κάποιοι γίνονταν επιθετικοί και αμφισβητούσαν τις γνώσεις και την αντικειμενικότητά μας! Στην εποχή μας, όπου ο λαϊκισμός γενικά ανθεί, αυτό το φαινόμενο είναι ακόμα πιο έντονο.

Ο δεύτερος λόγος για την αδιαφορία μεγάλου μέρους του κοινού για τεκμηριωμένη και έγκυρη πληροφόρηση, είναι ότι στην εποχή μας όλα γίνονται γρήγορα, οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει γενικά στην μέτρια ως κακή ποιότητα (στις υπηρεσίες, στο φαγητό, στα καταναλωτικά προϊόντα), οπότε εύκολα παρασύρονται και προς την αντίστοιχης ποιότητας ενημέρωση τύπου "fast food". Αυτό το βλέπουν πολλοί ιδιοκτήτες μέσων, ιδιαίτερα διαδικτυακών, στρέφοντας την προσπάθεια των συντακτών (με και χωρίς εισαγωγικά, γιατί πλέον συμβαίνει να χρησιμοποιούνται ως δημοσιογράφοι ακόμα και άνθρωποι άσχετοι, αμόρφωτοι, άπειροι και αδιάφοροι), προς ένα ανταγωνισμό σε επίπεδο ποσότητας ειδήσεων και ταχύτητας στην προβολή τους. Επειδή αυτό δυστυχώς επηρεάζει και τη σειρά εμφάνισης των μέσων στις «μηχανές αναζήτησης» τύπου Google όταν κάποιος ψάχνει για μια πληροφορία, η προτεραιότητα είναι το μέσο να έχει πολλές ειδήσεις κάθε μέρα (ακόμα και αν είναι εντελώς ασήμαντες οι άχρηστες κι ανάμεσα τους χάνονται και οι λίγες σημαντικές). Και, κυρίως, να τις εμφανίζει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, προλαβαίνοντας τους άλλους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ελλιπή έρευνα, απουσία διασταύρωσης και επιβεβαίωσης των πληροφοριών, γράψιμο «στο πόδι» και όσο το δυνατόν μικρότερα κείμενα, άρα και με ελλείψεις. Χωρίς να παραγνωρίζουμε φυσικά και τις (όχι λίγες) περιπτώσεις που η πληροφόρηση είναι παραπλανητική εσκεμμένα, για να ευνοηθεί ή αντίθετα να «χτυπηθεί» κάποια εταιρεία, κάποιο προϊόν, κάποια ομάδα, κάποιο πολιτικό κόμμα κλπ.

Έτσι φτάνουμε σ' ένα φαύλο κύκλο. Οι άνθρωποι δεν έχουν εμπιστοσύνη στους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά οι ίδιοι άνθρωποι όταν θέλουν να ενημερωθούν, δεν ψάχνουν για τις πιο έγκυρες πηγές, την πληρέστερη πληροφόρηση, τον πιο συγκροτημένο λόγο, αλλά διαβάζουν ό,τι βρεθεί μπροστά τους, χωρίς την παραμικρή αξιολόγηση. Κι αν η πληροφορία που τους δίνουν αποδειχθεί μετά αναξιόπιστη ή ατελής, το ανάθεμα πέφτει σε όλους τους δημοσιογράφους και σε όλα τα μέσα και δεν γίνεται η παραμικρή προσπάθεια να ξεχωρίσει η ήρα από το σιτάρι. Το ερώτημα, μια που βρισκόμαστε σε αυτοκινητικό μέσο, μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: θα αγοράζατε ποτέ ένα αυτοκίνητο, επειδή βρέθηκε μπροστά σας σε μια έρευνα στο Google, ή πριν αγοράσετε κάνετε πρώτα μια έρευνα για να βρείτε την καλύτερη και πιο συμφέρουσα λύση για τις ανάγκες σας; Το να είστε σωστά και έγκυρα πληροφορημένοι είναι εξίσου σημαντικό, παρ' όλο που γι' αυτό δεν ξοδεύετε χρήματα (η μεγάλη πλειοψηφία των μέσων είναι σήμερα δωρεάν). Γιατί μπορεί να σας προφυλάξει στο μέλλον από το να ξοδέψετε άσκοπα χρήματα αλλού κι από πολλές δυσάρεστες καταστάσεις και ταλαιπωρίες. Χρειάζεται και στην ενημέρωση έρευνα και αξιολόγηση λοιπόν...

Η απαξίωση του δημόσιου χώρου

Το μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα, που αποτελεί τη βάση όλων των δεινών αυτής της χώρας από τότε που δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα, είναι η πλήρης απαξίωση του δημόσιου χώρου και της δημόσιας περιουσίας από τους κατοίκους της. Οι Έλληνες, ιδιαίτερα ατομιστές ήδη από την αρχαιότητα, ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο αυτό το χαρακτηριστικό στη διάρκεια της τουρκοκρατίας και από τότε που απέκτησαν δικό τους κράτος, δείχνουν μηδενικό σεβασμό σε οτιδήποτε ανήκει στο κοινωνικό σύνολο, αν δεν προσπαθούν κιόλας να το οικειοποιηθούν! Σε κάθε δυσκολία το ερώτημα που προβάλλεται είναι «πού είναι το κράτος;», αλλά αυτό το κράτος και οτιδήποτε του ανήκει το απαξιώνουν όλοι. Ούτε καν η πολιτιστική μας κληρονομιά, που αποτελεί και σοβαρή πηγή εσόδων για την ελληνική κοινωνία χάρη στον τουρισμό που προσελκύει, δεν αντιμετωπίζεται με το σεβασμό που πρέπει. Την ίδια την Ακρόπολη αν αφήναμε αφύλακτη, θα ήταν σύντομα αγνώριστη από τη βρωμιά και τους βανδαλισμούς. Για τα υπόλοιπα μνημεία της Αθήνας δεν το συζητάμε, η εικόνα τους τα λέει όλα, ενώ για τα πιο σύγχρονα δημόσια περιουσιακά στοιχεία, όπως τα δημόσια κτίρια, τα συγκοινωνιακά μέσα κλπ., που σε τελική ανάλυση πληρώνουμε όλοι, η αδιαφορία και η απαξίωση με την οποία αντιμετωπίζονται δεν έχει ταίρι παγκοσμίως!

Η διαφορά είναι τεράστια με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, ακόμα και τους νότιους, που θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι σαν εμάς σε χαρακτήρα. Ένα πρόσφατο επεισόδιο στη γειτονική Ιταλία, που στην Ελλάδα θεωρούμε ότι είναι «ούνα φάτσα, ούνα ράτσα» με εμάς, δείχνει χαρακτηριστικά πόσο διαφορετική ράτσα είμαστε τελικά και πόσο δρόμο  έχουμε να διανύσουμε για να γίνουμε σύγχρονη πολιτισμένη χώρα (κάτι που θα έλυνε και πολλά άλλα προβλήματά μας, που κατά βάση οφείλονται σε πολιτιστικό έλλειμμα). Πρόσφατα ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομάδας Ρόμα της ιταλικής πρωτεύουσας, στο πλαίσιο πανηγυρισμών για μια επιτυχία της ομάδας του, βούτηξε στην ιστορική «κρήνη» Fontana dei Leoni της πλατείας "Piazza del Popolo". Αντίστοιχη ενέργεια οποιουδήποτε ποδοσφαιρικού μεγαλοπαράγοντα στην Ελλάδα θα είχε αντιμετωπιστεί ως «μαγκιά του προέδρου», ίσως και με... ύμνους από τα ΜΜΕ. Στην Ιταλία για τέτοιες «μαγκιές», που αποτελούν και έλλειψη σεβασμού προς την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, προβλέπεται πρόστιμο 500 ευρώ! Ο πρόεδρος καταγγέλθηκε στις αρμόδιες αρχές και, σε αντίθεση με ό,τι θα περιμέναμε από έναν έλληνα μεγαλοπαράγοντα του ποδοσφαίρου, επικοινώνησε με τη δήμαρχο της Ρώμης, ζήτησε συγγνώμη και τόνισε ότι θα καταβάλει το προβλεπόμενο πρόστιμο. Δεν είναι τυχαίο ότι εκείνη η χώρα λειτουργεί ακόμα κι όταν είναι ακυβέρνητη, ενώ εδώ δεν λειτουργεί τίποτα ακόμα κι όταν έχουμε κυβέρνηση με 50 υπουργούς!